Ben je ooit bedrogen door je partner? Of ben jij misschien degene geweest die een scheve schaats heeft gereden? In beide gevallen weet je wat voor een verwoestend effect overspel op je relatie kan hebben. Toch hoeft dit niet persé het einde te betekenen, soms ontstaat er na het puinruimen een sterkere, gezondere relatie.
Vreemdgaan is slecht, verdorven en maakt je relatie of huwelijk er niet beter op. Sterker nog: menig koppel is er door over de kop gegaan. Omdat de brokken niet meer te lijmen vielen en het vertrouwen in de overspelige partner onherstelbaar was. Maar daar houdt het leed niet bij op, want als je bent vreemdgegaan word je door familie, vrienden en kennissen met de nek aangekeken en zie je je hele sociale leven veranderen. Met een beetje pech zelfs voor eeuwig. Vooral als je een vrouw bent. Waar het van een man nog weleens door de vingers wordt gezien of zelfs begrepen wordt, kan je als vrouw op veel minder begrip rekenen. Conclusie: één grote berg relatie-ellende. Of niet? Hoeft niet per definitie oppert relatietherapeut Marijke Leys voorzichtig.
Het koppelmoment
Volgens relatietherapeute Marijke Leys zijn we verplicht ons tegenwoordig iets losser op te stellen ten aanzien van vreemdgaan. Simpelweg omdat het meer en meer voorkomt dan vroeger. Zelfs onze eigen politici kunnen de verleiding vaak niet weerstaan. Denk maar aan Patrick Dewael, Johan Van Hecke en Rik Daems. En uit recente Nederlandse cijfers van psycholoog en schrijver Henk Noort blijkt dat inmiddels 25 procent van de mannen en 27 procent van de vrouwen weleens is vreemdgegaan of dit nog doet. In 1991 was dat nog 15 procent van de mannen en 9 procent van de vrouwen. Marijke Leys: ‘We hebben nu veel meer mogelijkheden om vreemd te gaan. Vooral vrouwen. Vroeger zaten we thuis en zagen we enkel onze eigen partner, de kinderen, een paar vriendinnen, de buurvrouw, wat familieleden en dan hield het wel op. Omdat we nu meestal buitenshuis werken, staan we meer in de maatschappij, ontmoeten we veel meer mensen en is de kans dus ook groter dat er een klik met iemand is. Dat kan met een collega zijn, maar ook met iemand via internet, mail en sms. Je kunt dus veel meer dingen achter de rug van je partner om doen en er kunnen vriendschappen ontstaan waar dat vroeger veel beperkter was.’ Een ander feit dat overspelbevorderend werkt, is de toegenomen druk en stress op relaties. Door wat er op de werkvloer van je verwacht wordt plus de combinatie gezin, kinderen en sociaal leven, wordt het bijna een opgave om te zorgen dat je relatie goed is en gevrijwaard blijft van ‘gevaar’. Marijke Leys: ‘Ik geef aan elk koppel dat bij mij in therapie komt, al dan niet omdat er vreemd wordt gegaan, de raad om een ‘koppelmoment’ in te voeren: een vast moment waarop je tijd voor elkaar maakt. Sommige koppels hebben er voldoende aan als ze één maal in de drie maanden een weekendje weg kunnen zonder kids, anderen hebben er nood aan toch minstens één maal per week ongestoord samen te zijn en bij te kletsen. Je hoeft niet per se weg te gaan, als televisie en computer maar uit staan en je tijd maakt om te babbelen, het gezellig te maken en te overlopen hoe het met je relatie is. Niet altijd evident, zeker niet als je kleine kinderen hebt. Maar zonder zo’n koppelmoment groei je langzaam maar zeker uit elkaar en is de kans groter dat één van de twee een buitenechtelijke relatie krijgt. Je relatie onderhouden vraagt dus wél inspanningen.’
De boodschapper
Overspel is niet alleen de indicator dat er iets mis in je relatie. Het kan ook (tijdelijk) je ego een enorme boost geven: je bent nog aantrekkelijk en interessant voor een ander, de seks is geweldig en superspannend en je voelt je ineens weer tien jaar jonger en springlevend. Echter, de kater achteraf is meestal des te groter. De meeste ‘daders’ zouden achteraf maar wat graag de klok terugdraaien, zeggen wel honderd keer dat de hele affaire ‘niets voorstelde’ en dat de eigen relatie de enige is die telt. De bedrogen partij heeft het daar begrijpelijkerwijs in veel gevallen toch erg moeilijk mee, ziet zijn of haar wereld ineenstorten, voelt zich enorm bedrogen en is het ooit zo rotsvaste vertrouwen voor altijd kwijt. Toch is vreemdgaan niet alleen maar ellende wat de klok slaat. Want als bedrieger en bedrogene zich allebei inspannen, kan de relatie uiteindelijk beter dan ooit worden. Voor alle duidelijkheid gaat het hier om ‘langdurigere’ buitenechtelijke relaties en niet om one night stands. Marijke Leys: ‘Zestig procent van de koppels die bij ons in therapie komt, doet dat omdat er sprake is van overspel of verliefdheid en geven dat dan aan als reden van hun relatieprobleem. Ze focussen zich op die ander en beschouwen hem of haar als boosdoener. Maar als je er op die manier naar blijft kijken, is dat een gemiste kans. Wat wij doen is het overspel even ‘buitenshuis parkeren’, en onderzoeken hoe en waarom het zover is kunnen komen. Als je duidelijk kiest voor elkaar en wilt doorgaan, focussen we ons op wat beide partners eruit kunnen leren. Het overspel beschouwen we als een boodschapper die aan je deur komt kloppen met het bericht dat er iets mis is in je relatie. Het is dus de bedoeling dat je de crisis juist benut om je relatie te verdiepen. En nee, dat is niet eenvoudig. Want natuurlijk is er schade, een open wond en een vertrouwenscrisis waar je samen doorheen moet. Maar als je daar als koppel doorheen komt, kan de hele affaire je relatie echt verdiepen. Wat vaak gebeurt na vreemdgaan, is dat partners eindelijk met elkaar gaan praten. Vaak zeggen ze: ‘We hebben de afgelopen drie weken meer met elkaar gepraat dan de afgelopen twintig jaar. Je durft na zo’n ingrijpend gebeuren veel meer tegen elkaar te zeggen, juist omdat nu het moment is om niets meer te verbergen. Alles ligt toch al open en bloot op tafel.’
Aanvullende relatie
Het zou een beetje overdreven zijn om te stellen dat je relatie wel vaart door vreemd te gaan, want het is natuurlijk niet echt verstandig om iemand die in een relatiecrisis zit, overspel aan te raden. Maar áls het gebeurt en je kunt er samen uit komen en je doet allebei je best om opnieuw het vertrouwen te laten groeien, dan kun je er zeker sterker uit komen. Maar eerlijk is eerlijk: degenen die er sterker uitkomen, moeten wel al een vrij goed zelfbeeld en gezonde dosis eigenwaarde hebben. Ben je faalangstig, dan wordt het al een moeilijkere klus. Plus ook: het blijft een pijnlijk gebeuren en het is jammer dat het vreemdgaan heeft moeten gebeuren om er uiteindelijk misschien beter van te worden. Toch wordt dat aspect vaak gemakshalve vergeten voor wie er toch voor kiest er (tijdelijk) een ander op na te houden. Het is heel wat gemakkelijker dan werken aan je relatie, plus: het wordt je tegenwoordig ook wel erg gemakkelijk gemaakt. Via internet, maar ook via bureaus die je discreet proberen te matchen met iemand anders die dezelfde plannen heeft als jij. Je hoeft er de deur niet eens voor uit. Mari Kapteijns van het Nederlandse relatiebureau DCPartner koppelt al sinds 1994 vreemdgangers aan elkaar. Al spreekt hij liever over ‘aanvullende relaties’ dan over vreemdgaan.: ‘Omdat vreemdgaan in mijn ogen iets is dat vooral op seks gericht is, je komt een vreemd iemand tegen, belandt samen in bed en deelt dus een kortstondig gebeuren. Een aanvullende relatie is ook seksueel getint, maar is meer omvattend dan dat. Je deelt ook emoties.’ Bedoeling van zijn bureau is dan ook niet een one night stand voor twee partijen te regelen, maar wel een, zoals hij het noemt ‘duurzaam contact’.
Promiscue chimpansees
Aan dat duurzame contact is blijkbaar veel behoefte. Genoeg in ieder geval om van DCPartner een succes te maken. En niet altijd omdat de eigen relatie per definitie slecht is. Want in dat geval kun je er natuurlijk beter een punt achter zetten. Mari Kapteijns: ‘Sommigen komen naar mij omdat hun partner ziek is. Anderen willen bij elkaar blijven omwille van de kinderen. Ook sociale en religieuze overwegingen spelen mee: ze willen hun kinderen, vrienden en familie niet verliezen. Wat ook voorkomt is dat man en vrouw samen een bedrijf runnen dat goed loopt, maar hun relatie niet zo. Omwille van het bedrijf blijven ze toch bij elkaar, maar kiezen dan allebei voor een aanvullende relatie. In dat geval weten dus beide partners van elkaar dat er vreemd wordt gegaan. Maar ongeveer de helft van de inschrijvers verzwijgt dit voor de partner. Of ik me daarover schuldig voel? Nee, het is de verantwoordelijkheid van de mensen zelf om te bepalen wat ze elkaar vertellen en wat niet.’ Volgens Mari Kapteijns schuilt veel van de overspel-ellende in onze genen. Monogamie én het huwelijk zijn volgens de bemiddelaar bedenksels van de mens en stroken niet echt met hoe het er in de vrije natuur aan toe gaat. Daar hebben we veel meer weg van promiscue chimpansees. Vooral de mannen. Al zijn vrouwen volgens hem ook niet echt monogaam. ‘Een vrouw zit wat gecompliceerder in elkaar. Als ze een andere man zoekt, wil ze toch meer dan alleen zijn lichaam. Al is het een feit dat ook mannen er niet meer onderuit komen zich goed te verzorgen en er dito uit te zien. Maar vrouwen kijken toch iets verder dan hun neus lang is.’ Maar veel belangrijker dan de vraag of de man waarmee je het bed deelt knap of lelijk is, is de vraag wat zo’n buitenechtelijke relatie je nu eigenlijk oplevert, behalve dan gegarandeerd veel miserie als je partner erachter komt. Mari Kapteijns ziet het alvast rooskleurig in. ‘Vreemdgaan hoeft geen bedreiging voor je relatie te vormen. Het kan een nieuwe kans voor je relatie betekenen of je relatie zelfs redden. Zelf heb ik gedurende vijf jaar een aanvullende relatie gehad. Met mijn inmiddels ex-vrouw had ik afgesproken dat we voor ons kind bij elkaar zouden blijven maar elkaar wel de vrijheid van een aanvullende relatie gunden. Toen onze zoon groter was, zijn we alsnog elk onze eigen weg gegaan. Voor ons functioneerde dat prima. Ik denk dat mensen meer moeten afstappen van het idee dat als je er een ander op na houdt, dat dat ook betekent dat je bij je partner weggaat. Je kunt heel veel waardering en liefde voor je partner voelen, terwijl je ook iets met een ander hebt. Je kunt dus tegelijkertijd van meer mensen houden. Natuurlijk lopen dingen niet altijd parallel in een relatie, en dus is het wel belangrijk dat je samen dit soort zaken bespreekbaar maakt.’
De bedrogen partner
Zelf ziet Mari Kapteijns in ieder geval voldoende voordelen: extra aandacht, intimiteit, goede seks, extra vreugde en geluk plus meer inhoud in je leven. Relatietherapeute Marijke Leys erkent dat vreemdgaan je die positieve gevoelend wellicht zal opleveren, maar vindt dat daarbij één belangrijk feit over het hoofd wordt gezien: de bedrogen partner. Marijke Leys: ‘Als je partner het weet én ermee instemt, heb ik geen enkel probleem met vreemdgaan.Weet je partner er niks vanaf, dan heeft deze niet de keuze om te beslissen hoe hij of zij er mee om wil gaan. In dat feit ligt een gebrek aan respect aan de basis en dat is allesbehalve een goed uitgangspunt voor een relatie.’ Bij de term ‘aanvullende relatie’ via een datingbureau heeft Marijke Leys ook zo haar bedenkingen. Het blijft immers vreemdgaan. En dat is volgens haar meestal iets dat je overkomt, niet iets dat je opzoekt. Marijke Leys: ‘Ik heb nog maar weinig mensen horen zeggen dat ze echt op zoek zijn gegaan naar iemand anders. Dat gebeurt weleens, maar dan is de eigen relatie meestal ook ontwricht. De meesten vertellen dat het hen overkwam, dat ze erin gerold zijn en dat ze in een andere relatie zaten voor ze er erg in hadden. Via een datingbureau vreemdgaan is anders. Het is heel bewust vreemdgaan, heel bewust kiezen je partner te bedriegen.’ Toch ziet het er niet naar uit dat het in de toekomst beter zal gaan op het vlak van buitenechtelijke affaires. Het gras blijft voor de meeste mensen groener aan de andere kant, de dagelijkse routine blijft ons plagen waardoor nieuwe dingen extra aantrekkelijk lijken. De relatietherapeute ziet de huidige maatschappelijke trein langzaam maar zeker veranderen in een TGV. Marijke Leys: ‘Maatschappelijk gezien zijn we voortdurend bezig heel wat zaken te regelen zoals kinderopvang, werken via dienstencheques, ouderschapsverlof en al dat soort dingen, maar in principe blijf je zitten in een situatie van grote druk, stress en jagen. En dat is precies wat de druk op relaties doet toenemen. De kans en de wens om er af en toe uit te breken, wordt dus groter. En soms heb je gewoon echt geen zin of energie om de relatiekar op gang te brengen of te trekken. Want dat kost veel inspanning en is nóg iets dat op je agenda komt te staan. Veel moeilijker ook dan het hebben van een buitenechtelijke relatie. Maar wat je je daarbij wel moet realiseren is dat je hoe dan ook schade toebrengt aan je relatie. En dat alle argumenten die dat gegeven recht moeten trekken, dat nooit zullen doen. De nasleep is altijd lang. Erg lang. Veel langer dan het plezier en de duurtijd van je buitenechtelijke relatie…’
Reddingsplan
Heeft overspel een breuk geslagen in jullie relatie maar willen jullie elkaar nog een tweede kans geven, hou dan volgende tips in je achterhoofd:
1 Maak meer tijd voor elkaar vrij en plan jullie persoonlijke ‘koppelmoment’.
2 Wees eerlijker tegenover elkaar en zeg het sneller als je iets stoort of dwars zit.
3 Bekijk wat jullie leuk vinden om samen te doen en plan daar ook tijd voor in.
4 Herbekijk je relatie ook op het vlak van de gewone dagdagelijkse taakverdeling. Nu is het moment om ingeslepen gewoontes grondig door elkaar te schudden.
5 Wees er als ‘bedrieger’ regelmatiger voor de ‘bedrogene’ als hij of zij daar behoefte aan heeft.
6 Probeer te ontdekken wat je niet hebt gezien in je relatie. Wat is een beetje onder het tapijt geschoven en hoe kunnen jullie vermijden dat jullie terug op het punt komen waarop de kans bestaat dat het mis gaat?
7 Herbekijk jullie intimiteit en seksualiteit. Durf open over je angsten en wensen te spreken. Wat vind je fijn en hoe zie je intimiteit?
Lezen over vreemdgaan
– ‘Ondanks de liefde’, Alfons Van Steenwegen en Maureen Luyens (Terra-Lannoo). Over de vraag of je na een affaire nog wel gelukkig met elkaar kunt zijn.
– ‘De duivelsdriehoek’, Carolien Roodvoets (Aramith). Over de gevaren en verleidingen van vreemdgaan en de psychologische achtergronden ervan.
– ‘Virtueel vreemdgaan’, Martine Poorten (Contact). Met veel humor geschreven boek over het detecteren van virtueel geflirt en gerommel.